Trong tiến trình dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam đã trải qua nhiều chặng đường lịch sử với nhiều thăng trầm phức tạp, để lại những dấu ấn trong chiến đấu và sản xuất, tạo nên truyền thống yêu nước. Từ Sơn là vùng đất của những truyền thuyết, những chiến tích anh hùng. Ngày nay trên quê hương này có dày đặc các di tích lịch sử, văn hóa từ thời Hùng Vương, thời Bắc thuộc, các vương triều Đinh, Lê, Lý, Trần, Lê, Nguyễn cho đến các di tích cách mạng, kháng chiến…

Từ Sơn là một địa chỉ khảo cổ học thu hút sự chú ý của các nhà khảo cổ học. Từ đợt khai quật đầu tiên vào năm 1963, đến nay đã có nhiều đợt khai quật phát hiện nhiều hiện vật về dấu vết con người từ thời đồ đá, đến thời kim khí,… tại các di chỉ  như Từ Sơn, Phù Lưu, Bãi Tự (Tương Giang), Đồng Út, Bãi Phủ (Đồng Nguyên) đã khẳng định nền văn minh Việt cổ cách đây trên 3.500 năm. Các di tích khảo cổ học còn minh chứng dấu tích của Từ Sơn xưa thuộc bộ Vũ Ninh, được tìm thấy trong các ngôi mộ Hán xây bằng gạch nung, mộ hình vòm, trong có nhiều đồ tùy táng, ở khu vực Đình Bảng, Dương Lôi.

Ngoài các di tích khảo cổ, Từ Sơn còn dày đặc các di tích lịch sử văn hóa, cách mạng. Tính đến năm 2018, Thị xã có 91 di tích được xếp hạng, gồm 01 di tích cấp quốc gia đặc biệt, 02 Khu lưu niệm danh nhân, 42 di tích cấp quốc gia và 46 di tích cấp tỉnh. Những di tích ấy là bằng chứng cho tinh thần yêu nước, đấu tranh chống giặc ngoại xâm của nhân dân Từ Sơn.

Khu lăng mộ và đền thờ các vua triều lý - Di tích cấp quốc gia đặc biệt. Đây là quần thể di tích liên quan đến vương triều Lý. Khu lăng mộ và đền thờ các vua triều Lý, còn gọi là Đền Đô,  đền Lý Bát Đế hay Cổ Pháp điện, là nơi thờ tám vị vua nhà Lý. Cụm di tích này ở phường Đình Bảng và Tân Hồng, có 12 di tích gồm: Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Lý. Khu lăng mộ gồm có lăng vua Lý Thái Tổ, lăng vua Lý Thái Tông, lăng vua Lý Thánh Tông, lăng vua Lý Nhân Tông, lăng vua Lý Thần Tông, lăng vua Lý Anh Tông, lăng vua Lý Cao Tông, lăng vua Lý Huệ Tông, lăng bà Lý Chiêu Hoàng, lăng nguyên phi Ỷ Lan và lăng bà Phạm Thị Ngà (ở Dương Lôi). Khu đền Đô có diện tích 31.250m², gồm 21 hạng mục công trình được bài trí hài hòa, cân đối, có giá trị kiến trúc, nghệ thuật, thẩm mỹ cao. Ở Đền Đô còn có tấm bia đá ghi công đức các vị vua triều Lý, do tiến sỹ Phùng Khắc Khoan soạn năm 1605. Đền Đô là một di tích quốc gia đặc biệt, là nơi để nhân dân cả nước tôn thờ các vị vua triều Lý. Đền Đô đã nhiều lần vinh dự được đón các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước, đặc biệt Chủ tịch Hồ Chí Minh đã 4 lần về thăm. Hàng năm lễ hội Đền Đô được tổ chức vào ngày 15 tháng 3 âm lịch, kỷ niệm vua Lý Thái Tổ lên ngôi hoàng đế.

Khu lưu niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ (1912-1941), quê ở làng Phù Khê Thượng, xã Phù Khê, thị xã Từ Sơn. Từ Sơn tự hào là quê hương của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng chí Nguyễn Văn Cừ (1938-1941), người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người chiến sĩ cách mạng trung kiên, lãnh đạo chủ chốt của Đảng ta. Từ năm 1976, ngay sau khi thống nhất nước nhà, để tưởng nhớ người con ưu tú đã cống hiến trọn đời cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, dân tộc và quê hương, Trung ương Đảng và Tỉnh ủy Hà Bắc đã cho xây dựng Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Văn Cừ. Ban đầu mới chỉ là phục dựng, bảo tồn gian nhà nơi đồng chí đã từng sinh ra và lớn lên ở thôn Phù Khê Thượng.

Năm 1988, Bộ Văn hóa Thông tin đã cấp bằng công nhận di tích cấp quốc gia, được đầu tư xây dựng một khu nhà trưng bày 3 gian. Năm 2003 khu Lưu niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ được mở rộng và xây dựng thêm một số công trình. Đặc biệt năm 2012, nhân dịp kỷ niệm 100 ngày sinh Tổng bí thư Nguyễn Văn Cừ, Nhà nước đã quy hoạch, nâng cấp, mở rộng với quy mô lớn Khu Lưu niệm gồm có nhà trưng bày giới thiệu về thân thế, sự nghiệp Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ; nhà khách, nhà bán đồ lưu niệm, sân lát đá, tượng Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ bằng đồng và khu công viên vui chơi giải trí tạo nên một quần thể di tích hoành tráng. Đồng thời, tuyến đường 277 cũng được đầu tư xây dựng hai làn đường một chiều, từ cầu Tiến Bào vào đến đầu làng Phù Khê Thượng.

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ (9-7-2012), đoàn đại biểu cấp cao của Đảng, Nhà nước do đồng chí Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư, làm trưởng đoàn cùng các đồng chí Nguyễn Sinh Hùng, Chủ tịch Quốc hội; Trương Tấn Sang, Chủ tịch nước và đồng chí Nguyễn Tấn Dũng, Thủ tướng Chính phủ đã về dự lễ, cắt băng khánh thành nhà lưu niệm và trồng cây lưu niệm.

Khu lưu niệm đồng chí Ngô Gia Tự. Đồng chí Ngô Gia Tự (1908-1935), quê ở làng Tam Sơn, xã Tam Sơn, thị xã Từ Sơn. Ông là một trong những đảng viên lớp đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà lãnh đạo tài ba, nổi tiếng của cách mạng Việt Nam, người chiến sĩ trung kiên, cả cuộc đời anh dũng chiến đấu và hy sinh vì lý tưởng cách mạng của Đảng là giải phóng đất nước, dân tộc. Để tưởng nhớ công lao đóng góp to lớn của đồng chí cho cách mạng và cho dân tộc, đồng thời góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng cho các thế hệ, năm 1988, Đảng, Nhà nước và chính quyền tỉnh Bắc Ninh đã tôn tạo ngôi nhà nơi đồng chí Ngô Gia Tự sinh ra, lớn lên và hoạt động cách mạng, tại xóm Xanh, xã Tam Sơn thành Khu lưu niệm. Ngày 21/1/1989, Bộ Văn hóa thông tin đã có Quyết định số 100-VH/QĐ, xếp hạng là Khu lưu niệm danh nhân cách mạng.

Khu lưu niệm là ngôi nhà do cụ Ngô Gia Du dựng năm 1916, có các công trình nhà thờ họ, nhà điện, nhà ngang, nhà bếp, tường bao, cổng bằng gạch và hai ngôi nhà tranh. Nhà thờ chính gồm 5 gian, tường xây gạch, mái lợp ngói mũi, khung nhà bằng gỗ lim. Đặc biệt, hai bên cổng nhà có hai câu đối bằng chữ quốc ngữ do chính tay đồng chí Ngô Gia Tự viết, thể hiện tư tưởng yêu nước cao độ, với niềm khát khao tự do đến vô bờ: “Cổng độc lập tha hồ khép mở/Nhà tự do mặc sức ra vào”. Năm 2003, nhân kỷ niệm 95 năm ngày sinh đồng chí Ngô Gia Tự, Đảng và Nhà nước đã đầu tư xây dựng Nhà trưng bày “Thân thế và sự nghiệp cách mạng đồng chí Ngô Gia Tự” ở ngay cạnh UBND xã Tam Sơn. Cũng tại trung tâm xã, đã xây dựng tượng đài tưởng niệm đồng chí Ngô Gia Tự.

Khu lưu niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ và đồng chí Ngô Gia Tự trên quê hương Từ Sơn đã thể hiện niềm tự hào, lòng biết ơn đối với những vị tiền bối của Đảng, những anh hùng đã có nhiều cống hiến đặc biệt to lớn và hy sinh lẫm liệt vì nhân dân, đất nước. Nó còn có tác dụng rất to lớn trong việc giáo dục các thế hệ tiếp nối truyền thống yêu nước của cha ông, viết tiếp những trang sử hào hùng của dân tộc. Đấy cũng là những địa chỉ đỏ để cán bộ và nhân dân cả nước về thăm, tìm hiểu và học tập tấm gương chiến đấu, hy sinh của những người cộng sản đã đi vào lịch sử giải phóng dân tộc Việt Nam thời cận – hiện đại.

Di tích nhà lưu niệm gốc đồng chí Lê Quang Đạo, phường Đình Bảng (thành phố Từ Sơn).