Nằm soi mình bên bờ sông Ngũ Huyện Khê,
trải qua thời gian, đến nay quần thể di tích đình, chùa phường Đồng Kỵ, thành
phố Từ Sơn vẫn giữ được nét đẹp cổ kính, mang đậm bản sắc văn hóa của mảnh đất
và con người vùng quê Bắc Ninh - Kinh Bắc. Đây cũng là 1 trong 14 điểm du lịch
tiêu biểu trên địa bàn tỉnh.
Nằm ở phía Tây nam của làng, đình Đồng
Kỵ được xây dựng từ thời Lý, đến thời hậu Lê được xây dựng lại với quy mô lớn
hơn và được trùng tu vào thời Nguyễn…Đình thờ Thành Hoàng làng là Đức Thánh
“Thiên Cương” có công đánh giặc Ân vào thời Hùng Vương thứ 6.
Cổng đình Đồng Kỵ được xây dựng quy mô
lớn mang đậm dấu ấn của các cổng đình làng vùng đồng bằng Bắc Bộ…
Đình được xây dựng trên khuôn viên rộng
hàng ha. Trước đình là hồ rộng được kè đá với cây cầu đá xanh uốn cong...
Kiến trúc đình làng được
xây dựng theo kiểu chữ công, gồm: tòa Đại bái, Thiêu hương và Hậu cung với tám
góc đao cong vút...
Đặc biệt, trên nóc Đình
còn được đắp nổi hình "Tưởng long trầu nguyệt".
Ngay trước cửa đình có các linh thú bằng
đá được trạm khắc tinh xảo...
Các cấu kiện gỗ như đầu
dư, con trồng, cốn, kẻ bẩy... được chạm trổ hoa văn rồng phượng rất tinh tế và
có tính nghệ thuật cao.
Gian giữa của Tiền tế được trang trí chạm
trổ cầu kỳ, sơn son thếp vàng rực rỡ, lộng lẫy…
Hiện, trong đình còn lưu giữ 2 quả pháo
lớn bằng gỗ, hàng năm vào dịp hội làng (mùng 3 mùng 4 tháng Giêng) lại được dân
làng rước tượng trưng cho phong tục đốt pháo xưa…
Khuôn viên đình còn lưu giữ được nhiều
cây cổ thụ như: đa, đề, si, sưa…tạo cảnh quan yên bình, cổ kính, linh thiêng…
Đình Đồng Kỵ được Nhà nước xếp hạng Di
tích lịch sử văn hóa năm 1988.
Chùa Đồng Kỵ có tên chữ là “Tây Am Tự” nằm liền kề với
đình làng thành một quần thể di tích đẹp, hài hòa.
Cổng chùa vẫn giữ được nét cổ kính....
Ngôi chùa được dân làng khởi dựng từ lâu đời để thờ Phật và đã
qua nhiều lần trùng tu tôn tạo, dấu ấn cổ còn lại là vào thời vua Khải Định.
Chùa gồm nhiều công trình như: Gác chuông, Tam Bảo, Hậu đường, nhà Tổ, nhà
Khách, vườn Tháp…
Tòa Tam bảo của chùa. Nơi đây từng là cơ sở hoạt động cách
mạng quan trọng thời kỳ Tiền khởi nghĩa (1940-1945) của Tổng Bí thư Trường
Chinh và các đồng chí Trung ương Đảng như Hoàng Văn Thụ, Hoàng Quốc Việt,
Nguyễn Lương Bằng…
Ngày 09/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp Hội nghị mở
rộng tại chùa Đồng Kỵ và ra bản Chỉ thị lịch sử “Nhật Pháp bắn nhau và hành
động của chúng ta”...
Chùa Đồng Kỵ là nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân
địa phương. Chùa được công nhận Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia năm
1974.
Cụm di tích lịch sử văn hóa đình, chùa Đồng Kỵ vẫn được chính
quyền, nhân dân địa phương gìn giữ, phát huy qua thời gian, trở thành điểm du
lịch tiêu biểu thu hút đông đảo du khách thập phương mỗi khi về với vùng quê
Bắc Ninh - Kinh Bắc.