18/10/2023
Đền thờ các Tiến sĩ họ Trần quê ngoại đại thi hào Nguyễn Du
Mẹ đẻ của Nguyễn
Du là bà Trần Thị Tần sinh ra trong một gia đình họ Trần truyền thống khoa bảng,
hiếu học ở xã Hoa Thiều, huyện Đông Ngàn, Kinh Bắc (nay là thôn Kim Thiều, xã
Hương Mạc, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh), bà lấy Tể tướng Nguyễn Nghiễm và sinh
hạ được 4 người con trai, trong đó con trai thứ hai là Nguyễn Nễ (1761-1805) ba
lần đỗ đầu ở các kỳ: Khảo khóa ở Quốc Tử Giám, kỳ hạch ở huyện Thọ Xương, kỳ
thi ở phủ Phụng Thiên, được người đương thời ngợi ca “Danh ư kinh quốc liên tam
tiệp, khoán tại gia đình hựu nhất tân” (nổi tiếng ở kinh đô với ba lần đỗ đầu,
nếp nhà nay lại một lần đổi mới), thi hương đậu Tứ trường (cử nhân), thời Tây
Sơn được cử làm Phó sứ sang nhà Thanh, hai lần được Vua Càn Long và Gia Khánh
khen thưởng về văn tài.
Nguyễn Du là con
thứ ba (1765-1820), sinh tại quê ngoại (làng Kim Thiều, xã Hương Mạc) và sống
những năm tháng tuổi thơ ở đây. Đến năm 6 tuổi mới về Bích Câu (Thăng Long).
Quê ngoại Nguyễn
Du là một làng nghề chạm khắc gỗ tài hoa, nhiều danh sĩ khoa bảng nối đời phụng
sự quốc gia, toàn xã có 22 tiến sĩ kể từ đời nhà Trần đến thời nhà Nguyễn, theo
tộc phả họ Trần, có ông Trần Phi Nhỡn từng là Thượng thư bộ Hộ, với tước hiệu
Đông các Điện học sĩ, Nhập thị Kinh Điện (vào cung dạy vua). Đó là tổ ngoại của
đại thi hào Nguyễn Du, nơi đây cũng là quê hương Lễ bộ thượng thư Đàm Thận Huy,
hiệu định miếu húy và ngự danh. Dòng dõi “Danh gia vọng tộc” Tiên Điền hòa quyện
với trầm tích một vùng văn hiến xứ Bắc - nơi ông chào đời và gắn bó suốt thời
thơ ấu đã hội tụ, kết tinh tạo nên một đại thi hào dân tộc Nguyễn Du, một danh
nhân văn hóa thế giới.